Bắc Ninh: Giữ gìn và phát huy truyền thống các làng nghề

Các làng nghề hiện có 28.342 hộ tham gia, chiếm 62,74% số hộ trong làng nghề và gần 74 nghìn lao động làm nghề, tạo ra sản phẩm hàng hóa đạt khoảng 12,2 nghìn tỷ đồng/năm. Hoạt động làng nghề góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho dân cư nông thôn và đóng góp đáng kể trong tổng sản phẩm của tỉnh. Người dân ở nhiều làng nghề có thu nhập bình quân hơn 8 triệu đồng/người/tháng, một số làng nghề có thu nhập hơn 10 triệu đồng/người/tháng như: đồ gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ, Tam Sơn, Phù Khê, Hương Mạc

Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi nên tỉnh Bắc Ninh đã có nhiều sản phẩm nông nghiệp đặc trưng như: Khoai tây, gạo tẻ thơm, gạo nếp thơm, dưa Gang (huyện Quế Võ), cà rốt, gà Chi Nhị (huyện Gia Bình), tỏi và khoai lang An Thịnh (huyện Lương Tài), gà Hồ (huyện Thuận Thành), gạo nếp cái hoa vàng, gạo nếp cái hoa trắng. Trên cơ sở những mô hình xây dựng, quản lý và phát triển thương hiệu cho các sản phẩm làng nghề của tỉnh do Trung ương hỗ trợ (thuộc Chương trình hỗ trợ phát triển tài sản trí tuệ của doanh nghiệp do Chính phủ thực hiện từ năm 2005 đến nay).

Trên địa bàn tỉnh đã và đang triển khai xây dựng, quản lý, quảng bá thương hiệu cho 08 làng nghề/sản phẩm nông nghiệp gắn với địa danh, bao gồm: Sản phẩm nông nghiệp như: Gà Hồ - Thuận Thành, Khoai tây Quế Võ, Gạo tẻ thơm Quế Võ; Sản phẩm thủ công mỹ nghệ như: Đồ gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ, Đồng Đại Bái, Gốm Phù Lãng, Tre trúc Xuân Lai, Mây tre đan Xuân Hội… Các sản phẩm của tỉnh Bắc Ninh sau khi được đăng ký bảo hộ SHTT đã có những thay đổi tích cực về thương hiệu và giá trị, nâng cao uy tín, danh tiếng sản phẩm. Khi lưu thông trên thị trường các sản phẩm mang nhãn hiệu được bảo hộ phải tuân thủ theo quy trình gắn nhãn mác, bao bì chặt chẽ, bảo đảm việc truy xuất nguồn gốc; đồng thời phải đáp ứng những tiêu chí nhất định trong quy trình sản xuất, từ đó luôn bảo đảm chất lượng và gia tăng số lượng hàng tiêu thụ, đem lại lợi nhuận cao hơn cho các làng nghề. Nhiều tiến bộ kỹ thuật được các làng nghề áp dụng nhằm nâng cao năng suất lao động như: làng gốm Phù Lãng chuyển từ lò đốt củi sang lò đốt bằng gas tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị cao hơn; các làng nghề đồ gỗ mỹ nghệ đầu tư hệ thống dàn máy đục có điều khiển bằng lập trình máy vi tính đưa năng suất tăng hàng chục lần lao động thủ công... Các cơ sở sản xuất năng động thay đổi mẫu mã và cải tiến sản phẩm theo kịp yêu cầu của thị trường, như: nhiều hộ ở làng gốm Phù Lãng làm tranh gốm trang trí trên tường, cảnh vật bằng gốm nung có giá trị kinh tế cao hơn làm chum vại, tiểu sành; Làng tre, trúc Xuân Lai sản xuất ra nhiều tác phẩm và vật dùng từ tre, trúc phù hợp thị hiếu người tiêu dùng; Làng bún Khắc Niệm sản xuất sản phẩm bún khô vừa dễ vận chuyển và kéo dài thời gian sử dụng... 

Để bảo tồn các làng nghề, làng nghề truyền thống có nguy cơ mai một, thất truyền, thời gian qua, tỉnh đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp, kinh tế nông thôn và thủy sản và thông qua nguồn vốn Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới hàng năm. Tỉnh đã thực hiện hỗ trợ áp dụng cơ khí hóa một số công đoạn sản xuất cho các cơ sở ngành nghề nông thôn, cơ sở làng nghề nhằm mở rộng và phát triển về quy mô, ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất nhằm tăng giá trị sản phẩm, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường, thị hiếu của người sử dụng trong và ngoài nước. Hoạt động hỗ trợ đào tạo nghề, truyền nghề, nâng cao tay nghề và phát triển nghề được thực hiện theo dạng liên kết giữa cơ sở dạy nghề với doanh nghiệp; cơ sở tự đào tạo nghề, truyền nghề; mời chuyên gia đào tạo nghề, truyền nghề, nâng cao tay nghề và phát triển nghề mới…; đồng thời tập trung hỗ trợ phát triển các nghề sử dụng nhiều lao động, gắn việc đào tạo nghề, truyền nghề với giải quyết việc làm tại cơ sở nhằm tăng hiệu quả của công tác đào tạo.

Đặc biệt, thực hiện Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), tỉnh đã chỉ đạo các sở ngành, địa phương hướng dẫn cơ sở làng nghề, làng nghề truyền thống tham gia Chương trình OCOP để nâng cao giá trị sản phẩm, tạo ra sức cạnh tranh trên thị trường. Giai đoạn 2019-2020, Bắc Ninh có 25 sản phẩm tham gia Chương trình OCOP, trong đó: Huyện Quế Võ có gạo thơm, dưa gang muối, khoai tây cấp đông, khoai tây kén, gốm Ngọc, kim chi sen; huyện Lương Tài có nem 99 Kinh Bắc, mỳ gạo Tử Nê, rượu nếp cái hoa vàng; huyện Gia Bình có rượu nếp trắng, rượu thượng hạng Kinh Bắc, tỏi ngâm dấm, tỏi đen 1 nhánh, cao dầu gội Hà Thủ Ô Việt Kết, tinh dầu Hương Thảo Việt Kết, nước cốt lá trầu không Việt Kết.

Tuy đóng góp tích cực trong phát triển kinh tế-xã hội địa phương, nhưng các làng nghề truyền thống vẫn còn nhiều hạn chế, chưa phát triển tương xứng với tiềm năng. Các làng nghề nằm xen lẫn trong khu dân cư gây ô nhiễm môi trường, có 6/30 làng nghề ô nhiễm môi trường nặng (đúc đồng Đại Bái và Quảng Bố, bún bánh Khắc Niệm, đúc nhôm Văn Môn, sắt thép Đa Hội, giấy Phong Khê). Toàn tỉnh chỉ có 2 làng nghề có phương án bảo vệ môi trường theo quy định (làng nghề đồ gỗ Khúc Toại và làng nghề gốm Phù Lãng), còn 28 làng nghề chưa xây dựng phương án bảo vệ môi trường. Công tác phát triển thị trường, xúc tiến thương mại của các làng nghề chưa bài bản, chuyên nghiệp, cơ bản mang tính tự phát. Sản phẩm chủ yếu được bán trong vùng và thông qua các thương lái để tiêu thụ ra tỉnh ngoài, nước ngoài. Đa số sản phẩm làng nghề của Bắc Ninh chưa có nhãn hiệu hàng hóa.

Để tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm ngành nghề, làng nghề, đẩy mạnh liên kết sản xuất, khuyến khích thành lập mới các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác; chú trọng công tác bảo tồn, phát triển nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống, phát triển nghề mới phù hợp với từng địa phương; giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người dân, thời gian tới, tỉnh sẽ tập trung triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm, đó là: đẩy mạnh công tác tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển làng nghề, ngành nghề nông thôn như Nghị quyết Trung ương 5 (khóa XII) về phát triển kinh tế tư nhân đối với việc phát triển làng nghề, làng có nghề; Nghị định số 52/2018/NĐ-CP ngày 12/4/2018 của Chính phủ về phát triển ngành nghề nông thôn... Các cơ sở sản xuất nghiêm túc chấp hành quy định pháp luật, bảo vệ môi trường, bảo đảm an toàn thực phẩm, phong trào chống rác thải nhựa và sử dụng sản phẩm truyền thống thân thiện với môi trường. Xây dựng và thực hiện khai thác có hiệu quả các tour du lịch gắn với các làng nghề như: làng gốm Phù Lãng, làng tranh Đông Hồ, làng tre trúc Xuân Lai, làng đúc đồng Đại Bái, làng đồ gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ, Quan họ làng Diềm... Có cơ chế chính sách, khuyến khích tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư bảo tồn và phát triển làng nghề, đặc biệt là các dự án phát triển làng nghề gắn với du lịch và xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh. Hoàn thiện các chính sách hỗ trợ vay vốn trung hạn, dài hạn với lãi suất ưu đãi để các cơ sở làng nghề đổi mới thiết bị, công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng cường xuất khẩu.

Bên cạnh đó, địa phương cũng sẽ chú trọng xây dựng nhãn hiệu hàng hóa cho sản phẩm làng nghề; khuyến khích thành lập các HTX, tổ hợp tác trong làng nghề; tiếp tục bảo tồn, phát triển các làng nghề đang hoạt động, có khả năng phát triển; khôi phục, phát triển ngành nghề ở những làng nghề, làng nghề truyền thống có nguy cơ bị mai một; hỗ trợ cơ sở làng nghề có sản phẩm đặc trưng đã được du khách, thị trường biết đến xây dựng quầy hàng, gian hàng trưng bày, bán sản phẩm tại tour, tuyến du lịch. Ngoài ra, trên cơ sở Đề án Mỗi xã một sản phẩm đã được ban hành, tỉnh kêu gọi các cơ sở ngành nghề nông thôn, làng nghề, làng nghề truyền thống có sản phẩm đặc trưng, đã được bày bán trên thị trường tham gia vào Chương trình Mỗi xã một sản phẩm nhằm nâng cao giá trị, tạo ra sản phẩm có chất lượng đáp ứng nhu cầu thị trường.

Nguyễn Thị Mai

Văn phòng Tỉnh ủy